De wereld kan een risicovolle plek zijn. Als je het gevoel hebt dat mensen er constant op uit zijn om je voor de gek te houden of je kwaad te doen, is de dagelijkse gang van zaken gewoon vermoeiend. Het is nog erger als je weet dat je je ergste vijand bent. Hoe pak je je paranoia en worstel je het tot onderwerping? Hoe krijg je controle over hoe je de wereld ziet?
Stappen
Methode 1 van 3: Uw situatie onderzoeken
Stap 1. Maak onderscheid tussen paranoia en angst
Angst is niet hetzelfde als paranoia, maar deze aandoeningen hebben enkele overeenkomsten. Mensen met angst zijn serieuze zorgen. Ze denken misschien: "Mijn ouders zullen omkomen bij een auto-ongeluk." Mensen die paranoïde zijn, denken misschien: "Iemand zal mijn ouders vermoorden om mij pijn te doen." Als je denkt dat angst jouw probleem zou kunnen zijn, overweeg dan om het artikel Hoe om te gaan met angst in wikiHow te lezen om te beginnen.
- Er is ook een verschil tussen af en toe angst voor een specifieke gebeurtenis, zoals stress tijdens een examen, en aanhoudende angst die je achtervolgt. Angststoornissen zijn de meest voorkomende psychische stoornissen. Als je angst gegeneraliseerd lijkt of "de hele tijd" is in plaats van rond een specifieke gebeurtenis of situatie, moet je een professional in de geestelijke gezondheidszorg raadplegen. Het kan zijn dat u een angststoornis heeft.
- Angst komt veel vaker voor dan klinische paranoia. De gemiddelde leeftijd waarop angststoornissen optreden is 31 jaar, hoewel het op elke leeftijd kan voorkomen. De symptomen van angst, of GAD (gegeneraliseerde angststoornis), hebben voornamelijk betrekking op het onvermogen om te ontspannen, gemakkelijk te schrikken en moeite hebben met concentreren, te midden van een overvloed aan fysieke symptomen. Het goede nieuws is dat het zeer goed te behandelen is.
Stap 2. Zorg voor een jury
Het is misschien moeilijk te geloven, maar een bepaald niveau van paranoia komt vrij vaak voor. We hebben allemaal onzekerheden en we weten allemaal hoe schaamte voelt. Ongeveer een derde van de mensen heeft ooit paranoïde gedachten. Voordat je conclusies trekt en aanneemt dat je paranoïde bent, moet je vier of vijf vrienden bij elkaar zoeken en hen vragen of je denkprocessen begrijpelijk zijn of, nou ja, waanvoorstellingen. Het is een goede manier om te bepalen of je echt paranoïde bent of niet.
- Er zijn 5 niveaus voor paranoia. De meesten van ons hebben algemene gevoelens van kwetsbaarheid en achterdochtige gedachten ("Ik zou vermoord kunnen worden in dit donkere steegje!" of "Ze praten over mij achter mijn rug om, nietwaar?"). Maar als je milde ("Ze tikken met hun voet om me te ergeren"), matige ("Mijn telefoontjes worden gevolgd") of ernstige ("De FBI zit op mijn tv, kijkt naar me") persoonlijke bedreiging, is het een teken dat u mogelijk paranoïde bent.
- Kijk hoe je gedachten je leven beïnvloeden. Je hebt misschien af en toe een paranoïde gedachte, maar als je leven er niet significant door wordt beïnvloed, ben je waarschijnlijk niet klinisch paranoïde.
Stap 3. Bepaal of je echt paranoïde bent of alleen maar naar eerdere levenservaringen luistert
Soms kunnen je vrienden of geliefden gedachten als 'paranoïde' bestempelen als je ergens achter staat, maar achterdocht is niet altijd een slechte eigenschap. Soms hebben je levenservaringen je geleerd om een bepaalde manier van gedrag als verdacht te beschouwen. Achterdochtig zijn, bijvoorbeeld dat iemand je pijn zou kunnen doen, is niet per se paranoia. Het kan gewoon zijn dat je moeite hebt om mensen te vertrouwen. Dit komt vooral vaak voor nadat je een trauma of een zeer negatieve ervaring hebt meegemaakt.
- U kunt bijvoorbeeld wantrouwend staan tegenover een nieuwe romantische interesse die 'te mooi lijkt om waar te zijn'. Als je een geschiedenis van liefdesverdriet in je relaties hebt, luister je misschien gewoon naar wat je eerdere ervaringen je hebben geleerd.
- Aan de andere kant, als je vermoedt dat je nieuwe romantische interesse een geheime huurmoordenaar is die is gestuurd om je te vermoorden, dan is dit waarschijnlijk paranoia.
- Een ander voorbeeld is dat u iets oppikt dat niet "juist" lijkt over een situatie of persoon die argwaan oproept. Deze reacties zijn niet altijd paranoïde. Hoewel je je reacties moet onderzoeken, hoef je ze niet meteen in diskrediet te brengen.
- Neem de tijd om uw reacties en vermoedens te evalueren. U kunt reageren met onmiddellijke reacties, zoals angst of bezorgdheid. Vertraag en probeer te bepalen waar deze reacties vandaan komen. Heb je een basis, zoals een ervaring uit het verleden of een traumatische gebeurtenis, die deze reacties mogelijk zou kunnen uitlokken?
- Doe een beetje feitencontrole. Nee, dit betekent niet dat je een achtergrondcontrole moet uitvoeren op je nieuwe vriend of vriendin. Ga zitten met een stuk papier en schrijf op wat er aan de hand is. Zeg wat de situatie is, wat je ervan voelt, hoe sterk die gevoelens zijn, wat je gelooft over de situatie, of die overtuigingen rationeel zijn en feiten hebben die ze ondersteunen, en of je je overtuigingen kunt veranderen op basis van die feiten.
Stap 4. Denk na over uw gebruik van alcohol, drugs en andere middelen
Paranoia is een veelvoorkomende bijwerking van middelenmisbruik. Alcohol kan hallucinaties en paranoia veroorzaken bij chronische zware drinkers. Stimulerende middelen, waaronder cafeïne (ja, cafeïne!), Adderall of Ritalin, kunnen paranoia en slaapproblemen veroorzaken. Het combineren van stimulerende middelen met antidepressiva of vrij verkrijgbare decongestivum medicijnen tegen verkoudheid kan deze bijwerkingen versterken.
- Hallucinogenen, zoals LSD, PCP (angel dust) en andere geestverruimende medicijnen kunnen hallucinaties, agressie en paranoia veroorzaken.
- De meeste andere illegale drugs, waaronder cocaïne en meth, kunnen ook paranoia veroorzaken. Tot 84% van de cocaïnegebruikers heeft door cocaïne veroorzaakte paranoia. Zelfs marihuana kan bij sommige gebruikers paranoia veroorzaken.
- De meeste geneesmiddelen op recept veroorzaken geen paranoia als ze volgens voorschrift worden ingenomen. Sommige voorschriften om de ziekte van Parkinson te behandelen door de aanmaak van dopamine te stimuleren, kunnen echter hallucinaties en paranoia veroorzaken. Als u geneesmiddelen op recept gebruikt en u denkt dat deze uw paranoia kunnen veroorzaken, overleg dan met uw arts over mogelijke alternatieven. Stop niet met het innemen van uw medicijnen zonder eerst met uw arts te overleggen.
Stap 5. Denk na over uw situatie
Een recente traumatische gebeurtenis of verlies kan er ook voor zorgen dat sommige mensen paranoïde worden. Als je onlangs iemand hebt verloren of als je een bijzonder stressvolle situatie doormaakt, kan paranoia de manier zijn waarop je geest ermee omgaat.
Als uw paranoia lijkt voort te komen uit een vrij recente situatie (ten minste in de afgelopen 6 maanden), is deze waarschijnlijk niet chronisch. Het verdient nog steeds uw aandacht en u moet er nog steeds mee omgaan, maar het kan gemakkelijker zijn om ermee om te gaan als het recent is
Methode 2 van 3: Omgaan met paranoïde gedachten
Stap 1. Start een dagboek om je gedachten en gevoelens bij te houden
Een dagboek bijhouden kan je helpen te begrijpen waardoor je paranoïde bent geworden en het is ook een geweldige manier om stress te verlichten. Het kan je ook helpen je triggers te identificeren, of mensen, plaatsen en situaties die je paranoia lijken te inspireren. Om aan de slag te gaan met een dagboek, kies je een comfortabele plek en plan je ongeveer 20 minuten per dag aan schrijven te besteden. Denk aan situaties waarin u zich paranoïde voelt. Bijvoorbeeld:
- Wanneer voel je je het meest paranoïde? 's Nachts? Vroeg in de morgen? Wat is het op dat moment van de dag dat je paranoïde voelt?
- Bij wie voel je je paranoïde? Is er een persoon of een groep mensen die je meer paranoïde maakt? Waarom denk je dat die mensen je meer paranoïde maken dan normaal?
- Waar voel je je het meest paranoïde? Is er een plek waar je paranoia piekt? Wat is er met die plek dat je paranoïde maakt?
- In welke situaties ervaar je paranoia? Sociale situaties? Is er iets met je omgeving?
- Welke herinneringen komen bij je op als je deze gevoelens ervaart?
Stap 2. Maak een plan om blootstelling aan uw triggers te vermijden of te verminderen
Als je eenmaal de situaties en mensen hebt geïdentificeerd die lijken bij te dragen aan je paranoia, kun je een plan maken om je blootstelling aan deze triggers te verminderen. Hoewel sommige mensen, plaatsen en situaties onvermijdelijk zijn, zoals werk of school, kan het zijn dat u zich bewust bent van wat uw paranoia veroorzaakt, u kan helpen om uw blootstelling aan andere dingen die u kunt vermijden, te minimaliseren.
Als je bijvoorbeeld paranoïde wordt van een bepaalde route naar huis van school, neem dan een andere route of vraag een vriend of vriendin om je te vergezellen
Stap 3. Leer hoe u uw denkproces in vraag kunt stellen
In het geval van triggers die je niet kunt vermijden, kan het leren in twijfel trekken van de rationaliteit van je paranoïde gedachten je helpen om de manier waarop je over deze mensen en situaties denkt te verminderen of te elimineren. De volgende keer dat je merkt dat je paranoïde gedachten hebt over een persoon, plaats of situatie, stel jezelf dan de volgende vragen.
- Wat is de gedachte? Wanneer heb ik het gehad? Wie was daar? Wanneer was het? Wat is er gebeurd?
- Heb ik een gedachte die gebaseerd is op feiten of meningen? Hoe kan ik het vertellen?
- Wat neem ik aan of geloof ik over de gedachte? Is mijn aanname of overtuiging realistisch? Waarom of waarom niet? Wat zou het betekenen als de gedachte echt was?
- Hoe voel ik me - fysiek en emotioneel?
- Wat deed/kon ik doen om op een positieve manier met de gedachte om te gaan?
Stap 4. Leid jezelf af van de paranoïde gedachten
Als je je paranoia niet kunt bezweren door de inhoud ervan te onderzoeken, probeer jezelf dan af te leiden. Bel een vriend, ga wandelen of kijk een film. Zoek een manier om je gedachten af te leiden van de paranoïde gedachten, zodat je er niet bij stil blijft staan.
- Afleiding kan je helpen piekeren te voorkomen, het obsessieve denkpatroon waarbij je steeds weer aan hetzelfde denkt, als een kapotte plaat. Rumineren wordt geassocieerd met hogere niveaus van angst en depressie.
- Afleiding op zich is echter meestal niet voldoende om deze gedachten volledig aan te pakken. Afleiding is een soort vermijding, wat betekent dat je andere stappen moet nemen om ook aan je paranoia te werken.
Stap 5. Vermijd jezelf te straffen
Misschien schaam je je voor je gedachten, en dit kan ertoe leiden dat je je schuldig gaat voelen of jezelf er hard voor veroordeelt. Studies hebben aangetoond dat dit type techniek, of 'straf', niet effectief is in het aanpakken van paranoïde gedachten.
Probeer in plaats daarvan herwaardering (het onderzoeken van je denkproces), sociale controle (advies inwinnen bij anderen) of afleiding, zoals elders in dit artikel wordt beschreven
Stap 6. Bepaal of u professionele hulp nodig heeft
Milde paranoia is misschien op zichzelf beheersbaar, maar u zult waarschijnlijk professionele hulp nodig hebben als uw paranoia matig tot ernstig is. Als u vaak paranoïde gedachten heeft, overweeg dan de volgende vragen:
- Overweegt u te handelen naar mogelijk schadelijke gedachten?
- Overweeg je jezelf of anderen pijn te doen?
- Ben je aan het nadenken en plannen over hoe je iemand pijn kunt doen met de bedoeling het te doen?
- Hoor je stemmen die zeggen dat je jezelf of anderen pijn moet doen?
- Zijn uw obsessieve gedachten of gedragingen van invloed op uw privé- of werkleven?
-
Herbeleef je een traumatische ervaring keer op keer?
Als u een van deze vragen met ja hebt beantwoord, moet u zo snel mogelijk hulp zoeken bij een beroepsbeoefenaar in de geestelijke gezondheidszorg
Methode 3 van 3: Paranoia begrijpen
Stap 1. Definieer "paranoia" correct
Velen van ons gebruiken de term 'paranoia' nogal losjes. Klinische paranoia gaat echter gepaard met aanhoudende gevoelens van vervolging en een opgeblazen gevoel van eigendunk. In tegenstelling tot alledaags wantrouwen heeft paranoia geen rationele basis. Er zijn verschillende medische of mentale gezondheidsproblemen die paranoia kunnen veroorzaken, maar ze komen niet vaak voor. U kunt en mag niet proberen uzelf te diagnosticeren met een van deze aandoeningen. Als u een van hun symptomen vertoont, raadpleeg dan uw arts of een professional in de geestelijke gezondheidszorg, zoals een psychiater of klinisch psycholoog. Alleen een opgeleide medische professional kan psychische aandoeningen diagnosticeren.
Stap 2. Zoek naar kenmerkende symptomen van paranoïde persoonlijkheidsstoornis (PPD)
PPD treft ergens tussen 0,5% en 2,5% van de bevolking. Mensen met PPD staan zo wantrouwend tegenover anderen dat het disfunctioneren in hun dagelijks leven veroorzaakt, zoals extreme sociale terugtrekking. De symptomen zijn onder meer:
- Verdenking, zonder grond, van anderen, vooral dat u door hen zou kunnen worden geschaad, uitgebuit of misleid
- Verdenking van de betrouwbaarheid van anderen, zelfs vrienden en familie
- Moeite om anderen in vertrouwen te nemen of met anderen samen te werken
- Verborgen of bedreigende betekenissen lezen in onschuldige opmerkingen of gebeurtenissen
- Wrokdragend
- Sociale terugtrekking of vijandigheid
- Snelle woedereacties
Stap 3. Let op tekenen van paranoïde schizofrenie
Mensen met paranoïde schizofrenie zijn er meestal van overtuigd dat anderen hen of hun dierbaren kwaad willen doen. Ze kunnen ook geloven dat ze extreem belangrijk zijn (grootsheidswaanzin). Slechts ongeveer 1% van de mensen heeft schizofrenie. Andere veel voorkomende symptomen van paranoïde schizofrenie zijn onder meer:
- Sociaal isolement of terugtrekking
- Verdenking van anderen
- Bewaakt of gereserveerd gedrag
- Waanzinnige jaloezie
- Auditieve hallucinaties ("dingen horen")
Stap 4. Zoek naar tekenen van een waanstoornis
Waanstoornis is het geloof in een of meer zeer specifieke paranoia's (bijv. "De FBI zit op mijn tv en kijkt naar elke beweging"). Het is nauwkeurig gelokaliseerd en niet noodzakelijk globaal, en de persoon kan verder functioneren zonder duidelijk bizar gedrag. Deze aandoening is uiterst zeldzaam; slechts ongeveer 0,02% van de mensen heeft een waanstoornis. Veel voorkomende symptomen van een waanstoornis zijn:
- Hoge niveaus van zelfreferentie. Dit betekent dat de persoon in alles verwijzingen naar zichzelf ziet, zelfs als dit onmogelijk waar kan zijn (bijvoorbeeld door te geloven dat een acteur in een film rechtstreeks met hem praat).
- Prikkelbaarheid
- Depressieve stemming
- Agressiviteit
Stap 5. Overweeg of u mogelijk PTSS heeft
Paranoia kan gepaard gaan met posttraumatische stressstoornis (PTSS), een psychische aandoening die zich kan ontwikkelen nadat een persoon een trauma heeft meegemaakt. Traumatische ervaringen kunnen zelfs hallucinaties en paranoia veroorzaken. Als je in het verleden een trauma hebt meegemaakt, zoals misbruik, is het mogelijk dat je een zogenaamde 'vervolgingsgedachte' hebt ontwikkeld, of de overtuiging dat anderen je kwaad willen doen. Deze overtuiging kan ertoe leiden dat je anderen verdenkt of je zorgen maakt over schade, zelfs in situaties die de meeste mensen niet als verdacht of schadelijk zouden beschouwen. In tegenstelling tot de meeste andere paranoia's, heeft dit soort angst een basis omdat het een reactie is op het trauma. Werken met een professional in de geestelijke gezondheidszorg die ervaring heeft met het omgaan met trauma kan je helpen om PTSS en dit soort paranoia te overwinnen.
- De meest gebruikelijke behandeling voor PTSS is cognitieve gedragstherapie (CGT), die zich richt op het leren hoe uw trauma uw denken en gedrag heeft beïnvloed. U kunt nieuwe manieren leren om over uzelf en de wereld te denken die u zullen helpen uw symptomen te verminderen.
- Andere behandelingen zijn exposuretherapie en EMDR (eye movement desensitization and reprocessing).
Stap 6. Overweeg om met een therapeut te praten over hoe u zich voelt
Zonder hulp kan het moeilijk zijn om erachter te komen waarom u zich paranoïde voelt en om te bepalen wat de beste manier is om met die gevoelens om te gaan. Een erkende professional in de geestelijke gezondheidszorg kan u helpen deze gevoelens te begrijpen en u te helpen ze te verwerken.
- Houd er rekening mee dat paranoïde gevoelens deel kunnen uitmaken van een onderliggende psychische aandoening die behandeling vereist. Praten met een therapeut kan u helpen te begrijpen wat er aan de hand is en te beslissen over de beste manier van handelen.
- Het zien van een therapeut is heel gebruikelijk. Mensen doen het de hele tijd om beter te worden en hun leven te verbeteren. Je kunt je goed voelen over je beslissing om hulp te zoeken: het is moedig en laat zien dat je om jezelf geeft.
- Wissel gerust van therapeut! Veel mensen hebben het gevoel vast te zitten met wat ze ook beginnen. Als je niet jiving bent, zoek dan een nieuwe. Zoek er een waarbij je je op je gemak voelt en die je kunt vertrouwen. Het is de snelste weg naar vooruitgang.
- Weet dat uw therapeut wettelijk verplicht is om de informatie die u deelt vertrouwelijk te behandelen. Mensen met paranoia zijn vaak bang om hun problemen te delen, maar therapeuten zijn wettelijk en ethisch verplicht om uw geheimen veilig te houden. De enige uitzondering op deze regel is als u plannen deelt om uzelf of anderen schade te berokkenen, er sprake is van misbruik of verwaarlozing in uw situatie, of als een rechtbank uw therapeut beveelt informatie vrij te geven omdat u terechtstaat.
Tips
- Leer mediteren zodat je kunt ontspannen wanneer de paranoïde gedachten je raken.
- Houd in gedachten dat mensen voor het grootste deel goed zijn. En ze spannen niet tegen je samen.
- Onthoud dat wat er ook gebeurt, het uiteindelijk goed komt.
- Blijf uit de buurt van drugs en alcohol. Misschien heb je het gevoel dat het helpt. Dat doet het niet. Het maakt je paranoia alleen maar erger.
- Concentreer je op je ademhaling en denk aan ontspannende dingen, gelukkige herinneringen misschien. Als deze niet lukken, probeer dan hoofdrekenen op middelhoog niveau; denk bijvoorbeeld bij jezelf 13 x 4, werk het dan uit.
Waarschuwingen
- Doe anderen geen kwaad vanwege wat u hen verdenkt te doen.
- Deel je gedachten en gevoelens met iemand anders. Als je je gevoelens opkropt, komen ze uiteindelijk allemaal tegelijk naar buiten, en het onderdrukken ervan is slecht voor je gezondheid. Praat met iemand die je vertrouwt.
